Elementy trójwymiarowego systemu edukacji. Czy rozwiązać problem czy przerobić materiał? Oto jest pytanie…
Zmiany w społeczeństwie jakie zachodzą w XXI wieku powodują potrzebę zmiany sposobu podawania wiedzy w szkołach. Technologia wkracza do domów i życia dzieci już we wczesnym wieku. Nowe kierunki rozwoju świata techniki, ekonomii, biznesu, tworzą nowe miejsca pracy w zawodach o których nikomu nawet nie śniło się jeszcze kilka dekad temu. Międzynarodowe korporacje i rozszerzający się zasięg lokalnych biznesów poprzez istnienie internetu tworzą siatkę opasującą cały glob, a globalna wspólna wiedza podwaja się niemal co godzinę. Do tego dochodzi degradujące się naturalne środowisko na świecie.
Co w tym wszystkim powinno interesować młodego człowieka, ucznia szkoły podstawowej, gimnazjum, liceum czy też szkoły branżowej? Jaką wiedzę musi przyswoić, w jakim zakresie, w jakiej kolejności? Czy powinien, tak jak przez wieki, „wkuwać” formułki, słówka, daty, zdarzenia, znać na pamięć literackie postaci? Czy też powinien zdobyć umiejętności, które pozwolą mu naturalnie zmieniać się wraz ze stale zmieniającym się światem?
Tradycyjny model szkolny, wymyślony na masową skalę bodajże w XIX wieku, opierał się na przekazaniu podstawowych umiejętności pisania i czytania oraz liczenia, a następnie podawał dodatkową wiedzę podzieloną na przedmioty lub tematy. I niemal 150 lat później, w dobie niemal wszechobecnego internetu a wraz z nim zasobu wiedzy który każdy z nas nosi w kieszeni w smartfonie, w klasie szkolnej wiedza nadal bywa przekazywana w ten sam dwuwymiarowy sposób: uczniowie w rzędach ławek słuchają wykładu i robią z niego notatki, lub czytają rozdziały z podręcznika, po czym uczą się wybranych faktów na pamięć.
Czas to zmienić.
H Lynn Erickson w swojej książce Concept-based Curriculum and Instruction for the Thinking Classroom (2007) pisze między innymi:
System tematyczny, dwuwymiarowy, ma kilka podstawowych wad:
- nie angażuje ucznia emocjonalnie
- nie wymaga głębszego myślenia
- nie rozwija kreatywności
- nie jest efektywny bo podaje wiedzę dostępną dziś kilkoma kliknięciami myszki
- nie wykształca umiejętności współpracy
- nie pozwala bliżej poznawać rówieśników i wyzwolić kompasji dla innych
Więc co ma robić nauczyciel w klasie w 21 wieku? Wdrożyć elementy trójwymiarowego systemu edukacji.
Na czym on polega?
Przede wszystkim na zmianie podejścia do ucznia i do nauczania. Nauka jest „idea-centered” („mamy rozwiązać ten problem”) a nie „coverage-centered” (musimy „przerobić materiał”). Fakty stanowią podstawę do rozumienia i dojścia do rozwiązania problemu, a następnie do zastosowania tego rozwiązania w nowej sytuacji.
Trójwymiarowy koncepcyjny system nauczania pozwala wytworzyć w uczniach proces myślenia i zrozumienia, który pozwala im przyjmować coraz to nowe wyzwania i rozwijać się wraz z nimi.
Dwuwymiarowy system oparty na przekazywaniu faktów nie spełnia wymagań intelektualnych 21 wieku Fakty tkwią zamknięte w czasoprzestrzeni. Trójwymiarowy system pozwala na wykształcenie intelektu, którym młody człowiek może ogarnąć świat coraz bardziej skomplikowany i zmieniający się coraz szybciej, dynamiczniej. Koncepcje i generalizacje transferują się na nowe sytuacje, pozwalają umysłowi kojarzyć fakty i zauważać połączenia pomiędzy faktami.
Trójwymiarowy system nauczania wyzwala intelektualne zaangażowanie, opiera się na szeroko zakrojonej współpracy uczniów, uczenia się relacji społecznych i wspólnego tworzenia sensu. “Wiele wyzwań stojących przed ludzkością aktualnie i w przyszłości, związanych np. ze środowiskiem, energią i zdrowiem, wymaga rozwiązań społecznych, politycznych i ekonomicznych, które muszą opierać się na wiedzy o podstawach nauki i inżynierii” (z książki pt. A Framework for K-12 Science Education: Practices, Crosscutting Concepts, and Core Ideas, www.nap.edu) a to trudno opanować bez emocjonalnego zaangażowania ucznia.
Trójwymiarowe nauczanie koncepcyjne
- pozwala uczniowi zaangażować się emocjonalnie
- wyzwala głębsze zrozumienie
- lepiej utrwala fakty gdyż umysł dogłębnie przetwarza koncepcję
a przede wszystkim
- podtrzymuje lub wytwarza naturalną potrzebę uczenia się i poznawania świata
Aby kontynuować rozwój i pozytywną ewolucję edukacji, potrzebna jest równowaga pomiędzy
trudnym wyzwaniem a komfortowym samopoczuciem ucznia.
Trójwymiarowe nauczanie koncepcyjne inspiruje młodych ludzi do
- dogłębnego myślenia
- otwartego zastanawiania się
- podejmowania ryzyka (np. przedstawienia autorskiej wersji, własnego zdania)
- wykazania empatii i kompasji dla innych
- działania globalnego
- docenienia wartości całej ludzkości i środowiska (własnego, naturalnego i globalnego)
I na koniec jeszcze, trójwymiarowe nauczanie koncepcyjne pozwala na wykształcenie w uczniach większej odpowiedzialności za własne uczenie się. Dając uczniom większy wybór („komfortowe samopoczucie wynikające z możliwości wyboru”) równocześnie nakłada obowiązek wywiązania się z tego wyboru („podołanie trudnemu wyzwaniu”).
Nauczyciel staje się więc konsultantem, doradcą, inspiratorem, czasem instruktorem, który ewentualnie nakieruje grupę nieświadomie zbaczającą z obranej trasy do osiągnięcia zespołowego i indywidualnego sukcesu. Wieloetapowe projekty pozwalają go osiągnąć. Znam to z własnych klas.
